Thật không may, các món ăn đặc trưng và truyền thống của người Việt trong ngày Tết hình như lại chưa thích hợp với người thừa cân, béo phì, nâng cao huyết áp, đái tháo đường. Bánh chưng với nhiều thịt mỡ và tinh bột, dưa hành có rất nhiều muối, đấy là chưa kể đến trong mâm cơm luôn có rượu hoặc bia làm đầu câu chuyện. Việc ăn uống ngày Tết với người mắc các bệnh mạn tính không lây, trong đó bệnh nâng cao huyết áp cần phải xem xét theo nhiều khía cạnh để mỗi người sẽ được đón Tết trọn vẹn, tràn đầy hạnh phúc.
Hạn chế chất béo, muối và đường
Trong ngày Tết, “kẻ thù” đầu tiên của người nâng cao huyết áp là chất béo. Chất béo từ thịt cũng như chất béo có trong da các loại gia cầm không chỉ làm nâng cao cân mà còn là nhân tố góp phần cấp thiết về việc gây xơ vữa động mạch dẫn đến tăng huyết áp, bệnh tim, đột quỵ. Thay vì đó, nên sử dụng các món ăn chế biến từ cá, hải sản vừa để giảm bớt các món thịt mỡ trong mâm cơm ngày Tết vừa để có thêm các acid béo không no, omega, khoáng chất có lợi cho người tăng huyết áp. Cần lưu ý rằng, ăn bánh chưng, bánh mứt ngọt quá nhiều ngày Tết cũng gây nâng cao cân do khi có nhiều đường năng lượng từ đường làm tích tụ mỡ nhiều hơn bình thường. Hơn nữa, đường qua chuyển hóa trong cơ thể lại là nguồn vật liệu để cơ thể sản xuất ra chất béo. Ngoài ra, qua thực nghiệm đã cho thấy đường (sucrose) cũng làm nâng cao huyết áp, có lẽ là do đường làm nâng cao sản xuất adrenaline gây co mạch và ứ muối dẫn tới nâng cao huyết áp. Như vậy, không chỉ người bị đái tháo đường cần hạn chế, người bị tăng huyết áp, người không muốn tăng cân cũng phải biết từ chối hoặc hạn chế tối thiểu ăn bánh mứt ngọt cũng như bánh chưng.
Các món ăn truyền thống ngày Tết không thích hợp với người bệnh mạn tính.
Tiếp tới các món ăn mặn với nhiều muối, đây cũng là khiếu nại cần được người tăng huyết áp nhất là chú ý để ý và hạn chế thấp nhất lượng muối tiêu thụ. Muối ăn (sodium chloride) đã được nhiều nghiên cứu chứng minh vai trò của nó trong nâng cao huyết áp. Các nghiên cứu cho thấy rằng, ở những quốc gia với chế độ ăn nhiều muối có tỷ lệ dân số bị nâng cao huyết áp nhiều hơn ở những quốc gia với chính sách ăn ít muối hơn. Các nhà khoa học cho rằng, lúc thừa muối thì lượng dịch trong máu nâng cao lên gây tăng huyết áp; và lượng muối ứ đọng nhiều trong thành mạch làm thành mạch “cứng hơn” là một yếu tố tiện dụng cho nâng cao huyết áp. Tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra khuyến cáo, giảm thiểu lượng muối đưa về cơ thể giúp kiểm soát huyết áp ở người nâng cao huyết áp (hạn chế muối ăn không làm giảm huyết áp ở người có bình thường): mỗi ngày chỉ nên sử dụng dưới 5 gam muối/người trưởng thành (khoảng một muỗng cà phê muối ăn) sẽ giúp giảm huyết áp hai - 8mmHg. Hạn chế muối ăn đặc biệt là thiết yếu đối với người bị nâng cao huyết áp có bị suy tim hoặc người già. Ăn giảm muối quả là 1 điều khó khăn, nhất là với chế độ ăn của người Việt Nam nhiều món kho, món muối. Để tránh việc dùng đồ ăn có không ít muối, người tăng huyết áp cần Quan tâm kiểm tra lượng muối ghi trên bao bì thực phẩm đối với thực phẩm mua sẵn, hạn chế ăn các món có dùng nhiều muối như dưa hành, món kho, nấu ăn ít muối dùng gia vị thay thế vị mặn của muối.
Rượu, bia là 1 phần “góp vui” trong mâm cỗ ngày Tết, nhưng theo thống kê cho hay chỉ cần uống 100ml rượu là đủ để tăng áp lực thành mạch lên 3mmHg. Do đó, đề ngừa nâng cao huyết áp nên hạn chế uống rượu, nếu có uống thì nên giới hạn ở mức độ không quá 50ml rượu mạnh, 150ml rượu vang và 350ml bia.
Tăng cường rau xanh, quả chín
Thay vì những món nên giảm thiểu kể trên, người nâng cao huyết áp lại có quyền cho phép mình ăn nhiều hơn món rau xanh, rau củ và quả chín để cung cấp nhiều chất xơ, kali, magiê, vitamin C and vitamin A, đây là những chất dinh dưỡng có ảnh hưởng rất tốt đến huyết áp. Những loại hoa quả giàu kali quả bơ, nước ép cà chua, nước ép cam, dưa gang, quả chà là, quả mơ khô, sữa chua... Một bữa ăn nhiều chất xơ đã cho thấy có hiệu quả trong việc dự bộ phận và điều trị nhiều dạng bệnh tim mạch trong đó có tăng huyết áp. Các loại chất xơ trong bữa ăn là rất quan trọng. Lợi ích to nhất với tăng huyết áp của chất xơ là các sợi xơ tạo thành gel hòa tan trong nước như chất xơ trong các loại rau (trong đó rau là loại đem tới chất xơ rất tốt cho người bị nâng cao huyết áp), yến mạch, táo, đậu đỗ, thanh long, bưởi, cam gọt vỏ... Các chất xơ này ngoài ích lợi chống tăng huyết áp, chúng còn giúp giảm cân, chúng gắn với các kim loại nặng có hại trong cơ thể để thải ra ngoài. Nên dùng đủ rau, quả với lượng trung bình là 400 g/người/ngày, với người nâng cao huyết áp nên ăn 500g mỗi ngày; và có thể ăn 100-300g quả chín mỗi ngày.
Chén nước chè, ly cà phê, chén rượu, điếu thuốc là món khởi động cho cuộc gặp gỡ chúc Tết đầu năm. Nhưng với người nâng cao huyết áp thì việc từ chối khéo để không uống quá nhiều trong ngày là điều cần chú ý. Thay vì uống chè đặc, cà phê, người nâng cao huyết áp nên dùng sinh tố trái cây để nâng cao cường vitamin, dùng sữa không đường, ít béo để bổ sung thêm canxi (khoảng 1-2 cốc sữa/ngày) và cần uống đủ nước (>1500ml/ngày).
Ngày Tết thường ăn uống nhiều, tuy nhiên là sự trảo đổi sinh hoạt, đánh tráo 1 số thói quen luyện tập, nghỉ ngơi nên làm cho cơ thể dễ mệt mỏi. Người tăng huyết áp cần đưa ra cho mình lịch trình đi lại, nghỉ ngơi phù hợp, giảm căng thẳng, không quá gắng sức. Trong những ngày Tết, người nâng cao huyết áp không quên kiểm tra cân nặng của mình về mỗi sáng thức dậy và hãy quyết tâm điều chỉnh ăn uống và vận động khi thấy cân nặng có dấu hiệu tăng. Cần chú ý các bài tập luyện như đi bộ, yoga, thái cực quyền cho mỗi buổi sáng (trung bình 30 phút), song song tăng cường bài tập hít thở sâu với không khí trong lành và thả hồn thư thái ngắm nhìn cảnh vật với đa sắc màu và lắng nghe âm thanh trầm bổng của mùa xuân tươi đẹp.
TS.BS. Trương Tuyết Mai
(Viện Dinh dưỡng Quốc gia)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét